"De boer en de dierenarts" van Pim Lammers en Milja Praagman toont hoe ongedwongen diversiteit kan zijn

 Het lammetje dat een varken is’ van auteur Pim Lammers en illustratrice Milja Praagman was het eerste prentenboek over transgenders. De dierenarts helpt een lammetje om te worden hoe het zich voelt: een varkentje. Hoe ging het verder met ‘De boer en de dierenarts?’ Ik las het, en sprak de makers.

De boer wil de koeien scheren, en eieren rapen bij de varkens. Hij probeert de kip te melken. De dieren snappen er niets van. Wat is er aan de hand? Zou hij ziek zijn? Hij kan maar aan één iemand denken: de slimme, lieve dierenarts. Die is nog goed met dieren ook!
De dieren willen de boer helpen. Dat doen ze door de koe groene vlekken te doen krijgen, of door de schapen te laten blaffen… Altijd wordt de dierenarts erbij geroepen, maar blijkt er niets aan de hand. Het schaap kan in de buurt van de dierenarts gewoon blaten, en met een spons worden de groene vlekken bij de koe verwijderd. De boer krijgt niet gezegd wat hij de dierenarts zou willen vertellen… Dan zitten alle dieren plots in een boom! De dierenarts moet nu wel naar de boerderij komen!
Dit boek is even lief als zijn voorganger, en slim opgevat. De dieren weten van aanpakken en zijn de boer steeds een stapje voor. Zal hij de dierenarts durven vertellen waarom alles misgaat op de boerderij?
Op een ongedwongen manier wordt de liefde tussen de boer en de dierenarts zichtbaar. In felle kleuren en een minimum aan tekst krijgt het verhaal vorm. De prenten versterken de tekst, en vertellen vaak meer dan wat geschreven staat.
Het is goed dat dit soort boeken er is, om kleuters ongedwongen kennis te laten maken met allerlei verschillende vormen van relaties.
Het verhaal wordt verteld vanuit het standpunt van de dieren, en dat doet het bij kleuters geregeld goed. Kortom: dit boek is opnieuw een voltreffer.

Hoe werden jullie een boekenmakersduo?

Milja: Toen ik de deur uitging bij uitgeverij Leopold, waar ik net alle illustraties voor ‘Ontbillenbijt’ had ingeleverd, checkte ik mijn mail. In het bijzonder één e-mail van Marita Vermeulen van de Eenhoorn. Die e-mail met een vurig betoog of ik het verhaal van de zeer getalenteerde debutant Pim Lammers wilde illustreren deed me meteen vergeten dat ik had bedacht om een drietal maanden welverdiend niets te gaan doen. Lopend naar station Amstel las ik het verhaal. Daarna nam ik niet de metro naar de stad om niets te doen, wel de trein naar huis. Ik wilde het verhaal van Pim illustreren!

Pim: Toen ik voor het eerst de illustraties zag, was ik erg enthousiast. Milja begreep precies wat ik met het verhaal wilde zeggen. We zaten meteen op één lijn. Het was ook vriendschap op het eerste gezicht. Eigenlijk spreken we elkaar nu vaker over persoonlijke dingen dan over werk.

Hoe ontstond het verhaal van ‘De boer en de dierenarts?’

Milja: Ik werkte aan de tekening waarop de boer heel liefdevol naast het lammetje in de behandelkamer van de dierenarts zit. Pim belde en ik vertelde waar ik mee bezig was. Al kletsend zag ik vonkjes overspringen tussen de boer en de dierenarts. ‘Volgens mij zijn ze verliefd,’ zei ik tegen Pim. Ik twijfelde nog even of ik ze aan het einde van het boek al samen hand in hand zou tekenen… Maar doordat Pim opmerkte dat het een goed idee zou zijn voor een tweede boek heb ik dat niet gedaan. Ergens wist ik al dat we ook een vervolg zouden kunnen maken, denk ik.

Pim: Ik dacht eerst dat Milja niet serieus was, dus ik maakte nog een grapje: ‘Wat een goed idee voor een tweede boek!’ Maar toen ze mij voor het eerst de illustraties liet zien, zag ik het ook. De boer en de dierenarts waren verliefd! Dat kon niet anders. Ik ben toen meteen aan de slag gegaan met het verhaal. Zo is ons tweede boek eigenlijk een beetje per ongeluk ontstaan.
Hoe zijn de reacties op de boeken? Hadden jullie ze verwacht?

Milja: Wat mij opviel tijdens het vaak voorlezen van ‘Het lammetje dat een varken is’ tijdens de Jeugdboekenmaand 2017 over gender en identiteit in België, was vooral dat kinderen het als een heel lief oprecht en vanzelfsprekend verhaal ervaren dat gaat over jezelf kunnen zijn. De enkele rare niet begripvolle reacties waren altijd van volwassenen, die vonden dat het niet geschikt was voor kinderen.
Het paradoxale is denk ik dat ze ontstaan omdat we kinderen willen beschermen tegen negatieve reacties. Waar mensen aan voorbij gaan wanneer ze zeggen 'hier zijn ze nog niet aan toe', is eigenlijk zeggen: 'dit is de wereld, dit mogen ze wel en dit mogen ze niet weten'. Ze vinden het om de een of andere reden niet goed voor de kinderen. Juist daarin schuilt een afwijzing van wie kinderen kunnen zijn.

Pim: Op het eerste boek hebben we veel mooie reacties gekregen, bijvoorbeeld van ouders van transgenderkinderen. We kregen het volgende berichtje: ‘Mijn dochtertje herkende zich meteen! Hier was ik al een paar jaar naar op zoek, eindelijk een prentenboek voor onze transformer’.
Dat zijn natuurlijk prachtige reacties, maar we hebben ook kritiek gekregen. Veel mensen vinden LHBT-onderwerpen niets voor kinderen, ze zouden er te jong voor zijn. Dat is niet zo. Het zijn juist de ouders die de onderwerpen eng of moeilijk vinden. We verwachten dan ook weer kritiek bij ‘De boer en de dierenarts’. Verliefdheid in kinderboeken is nooit een probleem, behalve als het over twee mannen of twee vrouwen gaat. Dan mogen we kinderen er ineens niet ‘mee lastig vallen’. Maar homoseksualiteit en kinderboeken gaan heel goed samen.

Waarom zijn deze prentenboeken belangrijk?

Pim: Heteroseksualiteit is in onze samenleving nog steeds de norm, het wordt gezien als ‘normaal’.

Dat zie je ook in kinderliteratuur, waar homoseksualiteit niet veel voorkomt. En als homoseksualiteit een rol speelt, dan wordt dat vaak benaderd als ‘anders’ en wordt er uitvoerig bij stilgestaan. In ons boek is dat niet het geval. De boer is verliefd op de dierenarts. En dat is toevallig ook een man. Daar wordt niet moeilijk over gedaan. Het wordt niet eens benoemd. Het is een boek over homoseksualiteit dat niet over homoseksualiteit gaat.

(Dit stuk verscheen eerder in ZIZOmagazine en op de ZIZO-webstek)