"Under Construction": twee werelden komen samen

Under Construction is het nieuwe boek van Dirk Bracke. Dit keer combineert hij de thema’s transseksualiteit en drugsverslaving in de harde stijl die vaak zeer direct de dingen bij hun naam noemt.

Toegegeven, het was geen evidentie om Under Construction van Dirk Bracke te gaan bespreken. Eerdere boeken van zijn hand staan bekend om hun directe taalgebruik, en in het schetsen van grauwe werelden.

Thema’s in de boeken van Bracke tonen vaak heel andere werelden, zoals prostitutie, in Hotel Aphrodite. Vaak wordt een hoofdthema gecombineerd met een ander thema, zoals we ook zien in Under Construction. Het verhaal van Andreas, een meisje met een jongenslichaam, wordt afgewisseld met het verhaal van Elvire, een vijftienjarig drugsverslaafd meisje.
Die keuze kan een beetje jammer genoemd worden. Want omwille van Elvires drugsprobleem, raakt het thema transseksualiteit een klein beetje ondergesneeuwd. Zeker voor wie verwacht dat het boek een andere kijk zou kunnen bieden op transseksualiteit. Het verhaal van Emma blijft aan de oppervlakte en blijft vrij clichématig.

Bracke maakt zeker de juiste keuze door het verhaal bij Andreas, die al heel lang weet dat hij eigenlijk een meisje is, te beginnen. We vinden hem terug in de kamer van zijn zus, waar hij veel liever is dan op zijn eigen jongenskamer. Op de kamer van Freya kan hij namelijk Emma zijn. Of worden, met sokkenknolletjes die hij op de plek van zijn borst stopt. Dat hij dit doet wanneer niemand er iets van weet, is in het begin van dit boek een evidentie.
Andreas moet van zijn vader op voetbal, terwijl hij veel liever ballet zou willen doen, net als zijn zus. Maar Bracke maakt van Andreas een dapper iemand, die zijn nagels lakt. Dat spot van zijn ploeg zijn deel is, neemt hij erbij. Het siert Bracke dat hij van gelakte nagels bij een jongen strikt genomen geen thema maakt, en daar is de voetbaltrainer zeker niet vreemd aan. Waar Andreas’ ploeggenoten dat maar raar vinden, en zich afvraagt of hij toch zeker geen meisje is, is Andreas voor de trainer misschien een beetje anders, maar hij voetbalt goed, en dat telt.

Het verhaal van Elvire is er een van een heel ander kaliber: ze woont bij haar moeder, die zelf cannabis rookt, in een armoedige flat. De levens van Emma en Elvire komen samen wanneer ze elkaar tegen het lijf lopen in een winkelcentrum, en Emma ziet dat Elvire een portefeuille steelt.

Door de introductie van Elvire leert de lezer meteen twee totaal verschillende werelden kennen. Andreas komt uit een warme familie, terwijl Elvire vooral op zichzelf is aangewezen. De sterkte van Under Construction zit ‘m vooral – wat de verhaallijn van Emma/Andreas betreft – in het feit dat Bracke geen extra drama in zijn boek stopt wanneer Andreas thuis vertelt dat hij zo graag een meisje zou willen zijn. Zijn ouders vinden dat vreemd, maar vooral zijn moeder heeft dat eigenlijk heel snel door. Net zoals ze snel weet dat ze hulp kunnen zoeken voor Andreas.

De hoofdstukken geven de leeftijd van Emma en Elvire weer. Elk hoofdstuk snijdt een nieuwe levensfase van Emma en Elvire aan. Op die manier komt het hele verhaal nooit ongeloofwaardig over. Er gaat veel tijd over voor Emma een echt meisje kan zijn, al gaat ze al heel snel als een meisje naar school, en ze wil aangesproken worden als Emma. De rol van het Genderteam van het UZ komt mooi uit de verf: Emma weet dat ze op school zal gepest worden. Hoe zal ze dat aanpakken?

Met Elvire gaat het intussen van kwaad naar erger, ze wordt op haar zestiende op school opgepakt, en ze besluit dat ze wil proberen om clean te worden. Hier slaat Dirk Bracke op geheel eigen wijze twee vliegen in één klap: hij gunt de lezer een blik op de werking van De Sleutel in Eeklo, waar jonge drugsverslaafden terecht komen om af te kicken. Hierdoor sneeuwt het transgenderthema helaas wel wat onder. Want Emma wil er steeds voor Elvire zijn, zelfs als dat betekent dat ze zonder het te weten, drugs bezorgt aan Elvire. Terwijl ze zou moeten afkicken…

De gevoelens van de twee meisjes komen subtiel aan de oppervlakte: wat voelen zij voor elkaar? Kan dat wel? Is Emma lesbisch? Voor Elvire is Emma eigenlijk nog steeds gewoon een lieve jongen, ook al ziet ze er veel meer als een meisje uit dan zij.

Toegegeven: mocht ik enkel op de achterflap zijn afgegaan, zou ik dit boek zeker niet gelezen hebben. Ze spreekt onder andere van “ombouwen tot een meisje”, en dat is op zijn minst een pijnlijke woordkeuze. Je kunt net zo goed van “opereren” spreken.

De kracht van Under Construction zit in de ongelofelijke moed die beide personages opbrengen om te zijn wie ze willen zijn. Emma en Elvire, die elkaar nemen zoals ze zijn. Al vindt Elvire het een hoop rompslomp: “waarom blijf je niet gewoon een jongen”? Maar Emma kan haar uitleggen geen jongen is, maar een meisje in een jongenslichaam.

Under Construction / Dirk Bracke.- Leuven : Davidsfonds Infodok, 2013.- 195p.- ISBN 978 90 5908 503 9 - 14+

(deze recensie verscheen eerder op Zizo Online)