Kan je "Hitler" linken aan het woord "vriend"?

Linz, 1905. August Kubizek werkt mee in de zaak van zijn ouders. Een meubelmakerij, stoffeerderij. Hij is bezeten van muziek, vooral Wagner. Hij is vaak in de opera te vinden, aan de rechterkant, staand aan een paal. Op een dag is zijn plekje echter bezet. Een jongen van een jaar of zestien staat precies op het plekje waar Gust altijd staat. De jongen laat er geen twijfel over bestaan: Gust zal een andere plek moeten zoeken… Dat is het begin van de vriendschap tussen Gust, August Kubizek en Adi, Adolf Hitler.

Piet De Loof is een auteur die zich kenmerkt door zijn levensechte, realistische verhalen die zich onderscheiden door het gebruik van muziek, een thema dat in elk boek een rode draad vormt voor zijn verhalen. Met ‘Mijn vriend Hitler’ koos De Loof voor een titel die bij zijn publiek toch iets losmaakte. Kan je Hitlers naam linken aan het woord vriend? Daardoor bekroop mij bij de eerste lezing van dit boek alvast een beetje een wrang gevoel: als men over Hitler leest, en hoe hij als jongeman was, kan de lezer van nu dan voorbij aan wat dit hoofdpersonage gedaan heeft?

In dit boek is hij een 17-jarige jongen, met een moeder, en een jongere zus, Paula. Een 17-jarige jongen met kolerieke trekken, dat is zeker, en ook iemand die altijd gelijk wilde hebben en geen tegenspraak duldde.

Maar het antwoord is ja. Ja, je kan Hitler linken aan vriendschap, vanuit het standpunt van Gust. August Kubizek, de verteller van dit verhaal, was Hitlers beste en tevens enige vriend. Kubizek geeft zelf te kennen dat Adolf al van jongs af een zeer charismatisch persoon was en een zeer overtuigende spreker. Maar of hij had kunnen voorkomen wat er na hun vriendschap gebeurde? Neen, dat kon hij niet.

Als lezer vond ik het zeer boeiend om een verhaal te lezen waarin Hitler wordt geschetst als jeugdige tiener met zijn eigen ideeën en waarden. Er zijn al zoveel boeken geschreven over de oorlog die hij ontketende en de gevolgen daarvan, maar wat weten wij over de jongeman achter deze figuur?

Je krijgt als het ware de andere kant te zien van deze jongen die zich later ontpopt tot een omstreden historisch figuur. Daarnaast zette het verhaal van Kubizek me aan tot denken: is de mens van nature goed of slecht? Of wordt hij gevormd door wat hij meemaakt?

Piet De Loof laat Gust niet reflecteren over hoe hij zijn vriendschap met Adi beleeft: de vriendschap is er, en dat volstaat. Adi is een echte dandy, die vaak veel ouder overkomt dan 17 of 19. Hij aanbidt zijn moeder, en dat is wederzijds, en de liefde tussen een moeder en haar kind is ook hier gewoon mooi, en bijwijlen hartverscheurend.

Misschien zie je als lezer duidelijke voortekenen in Hitlers daden en woorden, maar zoals de auteur aangeeft: het is makkelijk om achteraf signalen te gaan zoeken in wat voorafging. Niemand had dit kunnen voorspellen, noch kunnen tegenhouden. Ook Kubizek niet.

Mijn vriend Hitler / Piet De Loof.- Sint-Niklaas : Abimo, 2015.- 246p.- ISBN 978 94 6234 342 9 - 15+

Duorecensie in prettige samenwerking met Valerie Vaes