Debuut
De Britse schrijfster Lisa Williamson was vroeger actrice en heeft met ‘Wie is nou normaal’ haar eerste boek voor jongeren geschreven. Het is deels gebaseerd op gesprekken die ze had voor haar werk met transgenderjongeren. Zelf is ze cis gender.
David en Leo
Hoewel ik het verhaal graag gelezen heb, merkte ik toch een aantal valkuilen op waar Williamson al dan niet vrolijk is in gaan staan. Zo praat ze consequent van “hij” als het over David gaat, en zo leert de lezer vooral een jongen kennen. Dat hij een meisje wil zijn – een meisje is, komt nauwelijks aan bod. Enkel Felix en Essie, zijn beste vrienden, kennen zijn geheim. David wordt zwaar gepest omdat hij anders is, en Harry – een populaire, maar weinig tactvolle jongen van de school – noemt hem meermaals een griezel.
En dan verschijnt Leo. Hij is van een andere school gekomen, en krijgt op de school van David een laatste kans. Of dat is het verhaal dat de ronde doet. Leo heeft een leraar op zijn vorige school zwaar verwondt – ook iets wat de ronde doet.
Wisselend vertelperspectief
In twee verschillende lettertypes vertellen David en Leo afwisselend hoe hun leven verloopt, en dat levert best een boeiend verhaal. David, samenwonend met zijn ouders en jongere zus Livvy, zonder problematische gezinssituatie, en Leo, zowat het tegenovergestelde. Zijn moeder rookt en drinkt, en jaagt de mannen in haar leven stuk voor stuk steeds het huis uit. Hij heeft een jonger zusje, Tia van zeven, en een tweelingzus, Amber. Ze zijn vijftien.
Op een dag komen Leo en David elkaar tegen, en dat zou positief kunnen zijn, maar helaas maakt Williamson van “Wie is nou normaal” een echt probleemboek. Alles waar je enigszins een positieve draai aan de gebeurtenissen zou kunnen geven mondt uit in ellende. Leo is verliefd op Alicia en krijgt op een feestje de kans om haar ongestoord, alleen met twee, beter te leren kennen. Dat ze zich daarvoor moeten dubbelplooien in een kleerkast, kan er nog wel bij, en is een grappig beeld.
Williamson schetst een goed beeld van twee verschillende werelden waarin David en Leo opgroeien, maar het mocht allemaal wel wat positiever. Want Leo’s geheim heeft meer met David te maken dan ze beiden willen toegeven aan elkaar. Dat geheim wordt zeer expliciet weergegeven, maar ook dan trapt Williamson in de val. Waar ze David en Leo elkaar zou kunnen laten helpen, drijft ze hen omwille van hun situatie, verder uit elkaar.
Verloren vader
Leo wil ook zijn vader terugvinden, die hij gaandeweg is gaan idealiseren, maar dat draait nergens op uit. Hierdoor krijgen we geen Amerikaanse watervallen van tranen over ons heen van een happy family, en toch bekroop me het gevoel dat het verhaal een beetje meer positiviteit kon gebruiken.
Sterke personages
Vergis u niet: David en Leo zijn beiden zeer sterke personages, die je meteen wat graag in je hart sluit. De tweedeling die met kerstmis ontstaat, zijnde die tussen de kneuzen van de school en de rest, zijnde de mensen die maar liever niets met die groep te maken heeft, omdat ze zich beter voelen, is ook redelijk geforceerd en komt eigenlijk wat snel. Hier krijgen we een opgedrongen “alles komt goed, hoera!” einde.
Niet goed?
Vond ik “Wie is nou normaal?” dan helemaal niet goed? Jawel, en dat mag u vreemd vinden. Dat heeft te maken met David en Leo, en met hoe sterk ze zijn, apart van elkaar, en samen. Ze hebben het niet gemakkelijk, en daar is hoe ze moesten knokken om te zijn wie ze zijn niet vreemd aan. De moeder van Leo, net als zijn zussen, staan verder met het aanvaarden van hun zoon.
Williamson laat Davids ouders flink huilen als hij hen eindelijk vertelt dat ze eigenlijk twee dochters hebben. Welaan, die tranen kunnen we ook nog wel hebben. Het hebben van iemand die je volledig begrijpt om wie je bent is in vele gevallen een opluchting, maar niet in dit boek, helaas. “Je hebt geen idee” is nogal gemakkelijk. Een beetje positiviteit zou wel mogen, en dat mist dit boek toch wat. Williamson kan het tij ietwat keren door Leo en David samen de trein te laten nemen als Leo zijn vader gaat opzoeken. David kan hem vergezellen als meisje, en dat levert een sterke scene op, zoals er in dit boek wel meer zitten. Ook al zijn ze dan doordrongen van ellende.
Ongelukkig gekozen titel voor een zeer sterk boek
De titel “Wie is nou normaal?” is een beetje ongelukkig gekozen, want zelfs de titel geeft aan dat wat zal volgen, niet normaal is. Williamson heeft het allemaal zeer goed bedoeld, en ik ben de laatste om u “Wie is nou normaal?” af te raden. Door te praten met transgenders kom je vast een heel eind, maar om dan een boek met zoveel ellende en negativiteit te schrijven is doodjammer, want “Wie is nou normaal?” blijft wel een mooi boek. Het argument dat tieners van dit soort probleemboeken zullen smullen gaat volgens mij niet helemaal op. Niet als er niet een beetje meer positieve elementen in zitten.
Wie is nou normaal? / Lisa Williamson ; Barbara Zuurbier, Lydia Meeder (vert.).- Rotterdam : Lemniscaat 2016.- 316p.- Oorspr. titel: The art of being normal.- ISBN 978 90 477 0849 0 - 14+
(Eerder ook verschenen op Zizo Online)