Als ik “Schaduwliefde” uit heb, blijft het nog dagen in mijn
hoofd rondspoken. Omdat het zo’n hevig,
prachtig, alleshebbend boek is.
Ruta Sepetys neemt de lezer mee op de gruwelijke reis die Lina en haar moeder en broertje maken, opeengepakt in veewagens, niet wetend waar ze naartoe worden gebracht. Deze mensen worden vervoerd in een wagon waarop “Dieven en hoeren” staat: allen zijn ze vrouwen, kinderen, of hebben ze een hoge functie. Destijds vond de Sovjet-Unie het namelijk maar niets, als je een eigen mening had, en een kritische geest. En mensen met een “hoge functie” waren leraars, advocaten, politici, … Mensen met een uitgesproken eigen mening. Zo ook Lina’s vader. Lina zal hem tijdens de treinreis nog één keer zien, wanneer ze onderaan de trein, naar hem opzoek gaat. Daarna zal ze hem nooit meer terugzien.
Mensen in de wagon zijn tegen wil en dank op elkaar
aangewezen, al is het maar voor een beetje lucht, en om een wcgat vrij te
houden. Als mensen niet meer kunnen,
worden ze doodgeschoten. Zonder
pardon. Deze werkwijze gaat genadeloos
door, ook in het eerste werkkamp, waar deze mensen in hutten moeten wonen, bij
mensen die zien dat ze hun schrale leven zullen moeten delen met hoeren en
dieven. Je zou voor minder argwanend
reageren.
Maar al deze gruwel is zonder de kracht van de geest van mensen gerekend. Lina weigert om zich over te geven, ze wil kost wat kost overleven, en zal daarvoor vechten, soms ook letterlijk. Of ze zal met listen zorgen voor brood (300 gram per dag) voor haar en haar moeder en broer. Sommige mensen hebben het veel beter in het werkkamp: zij slapen in een warm bed, terwijl de meesten in tochtige hutten moeten slapen, waar de winterwind door kieren giert, en het ijskoud is. Lina is heel erg jaloers op de moeder van Andrius, en zij denkt algauw dat Andrius met de kampoversten heult. En dat neemt ze hem niet in dank af. Niet nadat hij met haar samen opzoek ging naar hun vaders, en ze dacht nog wel dat hij een soort vriend kon zijn! Ze schat dit echter helemaal verkeerd in. Want op die warmte en dat bed staan wrede prijzen: hand en spandiensten voor de kampoversten, ook in bed. En op kiezen om NIET overgeplaatst te worden (je weet wat je hebt, en dat is al minder dan niks, behalve beestig hard moeten werken, in weer en wind), en tekenen om te blijven, staat ook een prijs: blijven en een formulier ondertekenen betekent 25 jaar extra dwangarbeid… Mensen die niet tekenen hebben daar hun redenen voor, zij willen hun trots, dat beetje dat ze nog overhebben, niet opgeven, maar ook mensen die wél tekenen hebben daar hun redenen toe, en ook dat vraagt van de lezer begrip: als je tekent krijg je privileges, en kan je af en toe naar het dorp. Om brieven te posten. Brieven die gecodeerd moeten worden geschreven, want ze worden gelezen. Mensen moeten bijvoorbeeld schrijven dat alles goed is, maar zetten daar dan bijbelhoofdstukken bij: de Bijbel biedt in tijden van ramp en tegenspoed namelijk houvast, en een hoofdstuk of psalmnummer vermelden in een brief is geen misdaad. En dus grijpen mensen vaak naar de bijbel om te vernemen hoe het met familieleden gaat: slecht. Zeer slecht. “Alles gaat goed met me, zoals in psalm 102”
“Schaduwliefde” is gebaseerd op ware feiten, en een boek dat
MOET gelezen worden. Neem dit boek vast,
ga zitten, en kom weer overeind, maar pas als je het boek uit hebt. Het is prachtig.
Schaduwliefde / Ruta E. Sepetys ; vertaald door Michèle Bernard.- Amsterdam : Moon, 2011.- 368p.- Oorspr. Titel: Between Shades.- ISBN 978 90 488 0901 1 - 14+