Luka woont bij haar tante
Jeanne in Den Haag. Ze is bijna 18, en ze heeft haar ouders al een tijdje niet
meer gezien. Dat komt omdat Luka vindt dat haar eigen levensstijl en visie
mijlenver uit elkaar liggen met hoe haar ouders in het leven staan. Haar vader
is voetbalmakelaar, haar moeder werkt in de modebranche. Ze verdienen bakken
geld, en hebben een buitenverblijf/villa in Frankrijk en eentje in Zwitserland.
Luka weet dat ze dit soort leventje niet wil. Ze wil literatuur studeren in
Engeland.
Dat heeft grotendeels te
maken met William, een negentienjarige student uit Engeland, met wie ze vorig
jaar een kort iets had op een Franse camping. Voor de lezer blijft het lang
onduidelijk wat er precies tussen hen is gebeurd, en Bottinga weet er de
vijandige sfeer tussen William en Luka grondig in te houden. William is op
doorreis naar België om onderzoek te doen naar de Eerste Wereldoorlog in de
Westhoek, en hij wil Luka graag weer opzoeken op doorreis. Van het ene ogenblik
op het andere besluit Luka dat ze met hem zal meegaan naar Ieper. Haar tante
geeft haar een roodfluwelen doosje mee met een aantal brieven in. Wat Luka
daarmee aan moet, wordt duidelijk doorheen het boek, vormen een prachtig geheel
en maken het verhaal helemaal af.
Het lettertype van deze
brieven is echter bijna onleesbaar: het computerlettertype roept voor geen
meter een mannenhandschrift uit de tijd waarin de brieven geschreven werden,
zijnde 1915. Misschien ligt het aan mij, maar ik word er een beetje triest van.
Het vraagt wat werk meer, maar de brieven echt laten schrijven zou de
authenticiteit ervan, zeker in dit boek – de 19jarigen van toen zijn er al lang
niet meer, dat weet deze boekenfreak ook wel – ten goede komen. Maar er moet
toch iemand van, laten we zeggen, een jaar of 80 bereid gevonden zijn om zijn
handschrift nog eens boven te halen, en om de brieven van “Julius” te
schrijven?
Nederland/België
in 2014 was het 100 jaar geleden dat Wereldoorlog I uitbrak. Het was ook het jaar
waarin dit boek verscheen. Je kon je er in België niet omheen en jongeren verzuchtten weleens dat ze de
veelheid aan boeken rond WOI een beetje moe werden. Daar kon ik als helpende
volwassene best inkomen, anderzijds is de oorlog wat hij was, en “vernieuwend”
zijn in dit thema niet zo eenvoudig. Er wérd hard gevochten in de Westhoek, en
we hadden het zwaar.
Dat een Nederlandse auteur
net over de streek rond Ieper zijn verhaal spint, verrast echter wel aangenaam,
al had ik – ik weet er niet precies de vinger op te leggen hoe dat zo kwam,
misschien net omwille van de veelheid aan boeken van Vlaamse auteurs over dit
thema – er zeker in het begin een beetje moeite mee. Maar Bottinga wist me
aangenaam te verrassen.
Luka en William
Luka is eigenwijs, en met
haar eigen ideeën en opvattingen vormt ze op dat gebied een herkenbaar
personage voor het doelpubliek. Ze is geloofwaardig en maakt een interessante
evolutie door: als lezer zie je haar doorheen het verhaal groeien en volwassen
worden. Ze volgt haar eigen ideeën en dromen.
William vormt op dat vlak
een mooi contrast met Luka. Hij is rustiger, minder impulsief en biedt Luka de
stabiele basis die bij haar ontbreekt. Hij geeft me ook veel minder het gevoel
dat hij uit de pen van een auteur is gevloeid. Je voelt echter wel dat er voor
hun trip naar Ieper dingen zijn gebeurd tussen hen, die het er nu niet
makkelijker op maken. De personages praten een ietsje teveel naar hoe de auteur
ze beschrijft, en hij houdt op dit gebied de touwtjes een beetje te strak in
handen, waardoor de personages, en zeker Luka, een beetje naturel verliezen.
Dit komt des te harder naar voor wanneer Luka Ann ontmoet. Zij is een lerares
uit Engeland, die met haar school een bezoek brengt aan Ieper en de Last Post
wil bijwonen. Bottinga laat het uitschijnen alsof Luka in Ann een stuk wrakhout
vindt waaraan ze zich wanhopig vastklampt… Alleen: ze kent haar amper twee
dagen, als het al zoveel is.
De lezer wordt meegesleurd
Bottinga sleurt de lezer
vanaf bladzijde één in het verhaal en laat hen ook niet meer los, ook niet als
het verhaal hier en daar ongeloofwaardig wordt (wat meermaals gebeurt, helaas,
kijken we maar naar de relatie tussen Ann en Luka, of wat er in Ieper op het
marktplein gebeurt– en nee, waarover we u verder niets gaan vertellen, want “De
Verwanten” verdient nog steeds alle aandacht en lof, al zijn wij dan weer ook
zo eigenwijs ervan te vinden wat we vinden.) Dat begin begint in een cel in
1917, waar een onbekende soldaat wacht op zijn executie.
Cover
Na het lezen van “De
Verwanten” valt er over de cover heel wat te zeggen. In eerste instantie geeft
hij niets prijs over hoe het verhaal zal lopen, en dat is voor gretige lezers
zeker een pluspunt. Na het lezen is er
wel onmiddellijk de link met het verhaal, maar in die link zit weinig diepgang.
Dit verhaal vraagt om meer en geeft ook de mogelijkheid om meer uit de cover te
halen. Enkel op basis van de cover zou ik het boek nooit gekozen hebben.
Al moet ik wel zeggen dat
ik wel nieuwsgierig was naar wat “Guido Bottinga” nadat ik van hem voor 6+ “Een
zusje uit een vliegtuig” – een verhaal over adoptie uit China - gelezen had, mij te vertellen had met deze
kanjer. Weer in een historische roman over de Eerste Wereldoorlog.
Maar dit is geen gewone
historische roman. Dit is een verhaal van nu dat zich afspeelt tegen het
historische kader van toen, en met een erg geloofwaardig magisch realistisch
kantje. Ik, totaal voeten op de grond, was helemaal ondersteboven van zoveel
geloofwaardigheid. Een verhaal dat me geen seconde verveelde. Prachtig.
Sfeer
De auteur is een meester
in sfeerschepping. Hij schetst de historische passages op zo’n manier dat ze
voor je ogen terug tot leven komen en je het gevoel krijgt er zelf deel van uit
te maken. Het was lang geleden, maar Guido Bottinga is erin geslaagd me tijdens
het lezen kippenvel te bezorgen. Ook hoe hij zijn verhaal in Ieper “zet” doet je
zin krijgen om zelf een kijkje te gaan nemen.
En dan nader je het einde
van zo’n aangrijpend en moeilijk weg te leggen boek. Ik beken: ik heb erg lang
gedaan over de laatste dertig bladzijden. Ik wilde zo graag weten hoe het
verhaal zou aflopen maar ik wilde tegelijkertijd geen afscheid nemen van de
personages. Dit is een boek dat me erg lang zal bijblijven.
Ik ben niet erg onder de
indruk van de titel. Hij is vrij doorsnee en wekt ook geen nieuwsgierigheid op.
Maar de hoofdstuktitels, en de titels van de proloog en epiloog in het
bijzonder, vielen des te harder op. Geweldig hoe Bottinga de proloog verbindt
met de epiloog door middel van hun titels en zo het verhaal als een cirkel
voltooit. Na het lezen wordt de titel wel zeer duidelijk, en zou het erg zijn
mocht dit boek anders heten.
Vlot lezend verhaal
De schrijfstijl van de
auteur zorgt voor een duidelijk en compleet beeld van het verhaal waardoor je
als lezer geen moeite hebt je mee te verplaatsen in het decor. Daardoor blijft
het hele verhaal overzichtelijk, ondanks de flashbacks, en leest het vlot. Ik
heb geen moment het gevoel gehad dat ik me door een kanjer van een dikke 400
bladzijden moest worstelen.
De verwanten / Guido Bottinga.- Rotterdam : Lemniscaat, 2014.-412p.- ISBN 978 90 4770 673 1.- 14+
Deze recensie werd geschreven in een vlotte samenwerking met Valerie Vaes, en ze verscheen eerder dit jaar op de website van De Leesfabriek. Enkele zinnen zijn lichtjes aangepast om de leesbaarheid ervan te verhogen.