Liesl en Gretl zijn een tweeling. Ze worden in 1924 in Duitsland geboren. Met Liesl gaat alles goed, maar Gretl heeft al van bij haar geboorte epilepsie, en heeft daar ook mentaal last van. Ze praat bijna niet, en ook lopen is moeilijk met een verlamd been. En dan doemt het jaar 1939 op.Hitler wil een Perfect Duitsland creëren: voor mensen als Gretl is in Hitlers Duitsland geen plaats…
Roger Van Hoeck schreef eerder al het boek “Zoeken” over een geadopteerde jongen uit Cambodja, ten tijde dat de Rode Khmer er aan de macht was. Met “Zij zijn God niet” schrijft hij over een kant van Wereldoorlog II waarover vrij weinig geweten is. Het is bekend dat Joden het moesten ontgelden, maar over de andere “uit te roeien groepen” werd ook in jeugdboeken nog weinig geschreven.
Van Hoeck schrijft “Zij zijn God niet” vanuit het perspectief van Liesl en Gretl, waardoor de oorlog op zich dan ver weg mag blijven, de gevolgen van het beleid in oorlogstijd bijten en krassen des te harder.
Het gezin van Liesl en Gretl bestaat uit hun ouders, die een bakkerij hebben, en een broer, Egbert. Egbert is de enige in het gezin die met het Nazisme dweept. Zijn vader had er eerst ook wel sympathie voor, tot het regime in Duitsland zomaar besliste dat alle geesteszieken verplicht moeten worden opgenomen in ziekenhuizen.
We zijn intussen bijna 80 jaar na de Tweede Wereldoorlog, en van experimenten die Jozef Mengele uitvoerde op mensen met een handicap, of op tweelingen, weten we dat ze eigenlijk niet deugden.
Roger Van Hoeck laat zijn personages eerst nog wel twijfelen. Want Gretl wordt in eerste instantie vrij goed verzorgd. Het zijn de praatjes waarmee de familie openlijk mee te maken heeft, over “die zottin van een zus”, die diep snijden. Dat er later ook pamfletten opduiken die voor “de genadedood” pleiten voor zieken en gehandicapten is schrijnend, en Gretls familie kan en wil dit niet zomaar laten gebeuren.
Egbert dweept met Hitler,en gaat zelfs voor hem en voor de SS werken.
Het drijft de familie almaar verder uit elkaar, en wordt ronduit gevaarlijk. Zeker als Tante Rosie komt vertellen dat er geregeld mensen uit de kliniek verdwijnen. Dat maakt dat Liesl op een plannetje broedt om haar zus uit de kliniek weg te halen…
“Zij zijn God niet” was toen ik er de eerste fragmenten uit hoorde, voor mij redelijk braaf. Ik ben heel blij dat ik het boek nu helemaal kon lezen. Het is een indrukwekkend boek dat nazindert. Omwille van het feit dat het heel gewoon was om mensen met een beperking geen plaats te geven in wat een perfecte maatschappij moest worden.
Wat Liesl en haar ouders doen, is wat “het verzet” heet, en hun daden blijven wat mij betreft erg geloofwaardig. Bovendien is er ook plaats voor de liefde. Liesl vindt ze op mooie wijze bij de bakkersgast die bij haar vader in de zaak komt helpen.
Dit boek is opgedeeld in hoofdstukken, met vooraan een proloog, waarop de oude vrouw die Liesl geworden is, terugkijkt op haar leven. Ze is intussen 89. Door “Zij zijn God niet” op deze manier te beginnen, en niet meteen op de kindertijd van Liesl en Gretl te focussen, is dit boek ook geschikt voor volwassenen. In het laatste hoofdstuk, dat “Ten slotte” heet, komen losse eindjes min of meer samen, en komt Liesl te weten dat de dokter die jaren geleden weggevoerd werd naar niemand weet waar, nog in leven is. Hij is achteraan in de 90. Ik weet niet goed of dit in de tijdspanne van dit boek wel kan kloppen, als Liesl hem leert kennen als ze 5 jaar is, en ze met Gretl bij hem op onderzoek gaan.
“Zij zijn God niet” is vrij zware literatuur, vooral qua thematiek. Anderzijds is dit een thema in boeken rond de oorlogen dat in jeugdboeken nog weinig aan bod kwam.
Dat er ook plaats is voor wat romantiek en ontegensprekelijk spanning met zelfs een vleugje horror, maakt dit boek geschikt voor jongeren. Ik zou er geen tienjarige mee opzadelen, maar een twaalfjarige veellezer kan hier zeker al aan.
Zij zijn God niet / Roger Van Hoeck.- Sint-Niklaas : Abimo, 2015.- 190p.- ISBN 978 94 6234 398 6 - 12+
Geen opmerkingen:
Een reactie posten