zondag 27 maart 2022

De voorlezer van de sultan / Inez van Loon

1902. Lilit, een zevenjarig Armeens meisje, woont met haar ouders, broertjes en pasgeboren zusje op de hoogvlaktes in Anatolië. Het leven is er niet ongevaarlijk. Haar familie hoedt schapen, waar ze in samenwerking met een kangal (een antatolische herdershond die destijds werden gefokt om beren en wolven van de schapenkuddes weg te houden.), aan meehelpt.

Op een kwade dag wordt Lilit ontvoerd en komt ze terecht in het paleis van de sultan, samen met Bilal, die uit Soedan komt. Haar leven veranderd hierdoor radicaal: ze moet haar Christelijk geloof afzweren, en zelfs het kruisje dat ze draagt en dat haar met haar ouders kan verbonden doen voelen, mag ze niet meer dragen of bezitten.

Lilit komt de volgende zeven jaar nooit meer buiten het paleis, en werkt in de hamam, ze poetst, en brengt Bilal stiekem bezoekjes in de keuken waar hij werkt.

Het is een zwaar leven, en veel rust heeft Lilit niet. Bovendien moet ze voor haar eigen veiligheid verborgen houden dat ze Armeens is, en het Christelijk geloof aanhangt.

de valide Sultan, de moeder van de sultan, ontbiedt Lilit op een dag: ze krijgt een nieuwe naam: Esma, en zal als voorlezer van de sultan aan de slag gaan. Die man zal ze één keer te zien krijgen. Voor het overige leest ze achter een gordijn boeken voor van Arthur Conan Doyle, de schrijver van de boeken over detectieve Sherlock Holmes, waar de sultan dol op is. Het is grappig om te weten dat "De hond van Baskersville" zelfs in het Nederlands bestaat, en dat deze sultan deze boeken ook in het echte leven ten tijde van waar "De voorlezer van de sultan" zich afspeelt echt graag beluisterde, en dat ze voor hem werden vertaald, en zijn voorlezer deze boeken voorlas uit schriften.

Tussen het vrouwelijke personeel onderling heersen jaloezie, nijd en afgunst. Daar moet Lilit mee omgaan, en de zware gevolgen dragen. Dat ze als voorlezer werkt, gaat niet ongemerkt voorbij.

Inez van Loon duikt met haar lezers van nu in een periode die nauwelijks 120 jaar geleden realiteit was in wat nu Istanbul is. In 1902 heette de stad waar Lilit zit opgesloten in een gouden kooi, zonder te weten of ze haar ouders nog zal terugzien, nog Constantinopel. "De voorlezer van de sultan" loopt tot 1908. Dat is ten tijde van het Ottomaanse Rijk de tijd dat dit rijk wankelt. Het bestond van 1299 tot 1922.

Het is enigszins jammer dat we niet te weten komen hoe het Lilit en Bilal verder vergaat nadat het Paleis wordt ontruimd, en we plots geconfronteerd worden met personages die (niet helemaal) uit de lucht komen vallen. Deze verhaallijn verdiende dus iets meer uitwerking, wat mij betreft. Maar oordeelt u als lezer vooral zelf.

"De voorlezer van de Sultan" biedt een boeiend portret voor jonge lezers vanaf een jaar of 11 met honger naar moderne geschiedenis en andere landen. Van Loons nawoord en alle uitleg achterin het boek maken dat dit boek niet zal misstaan in elke (klas)bibliotheek.

Om kort te gaan: hoe verder ik zal verder schrijven, hoe rijker dit boek zal worden.

De voorlezer van de sultan / Inez van Loon.- Hasselt : Clavis, 2022.- 242p.- ISBN 978 90 4486 3