"Noem geen namen" is een klepper van formaat. Het boek is fascinerend, ontroerend en realistisch geschreven. Hoewel een heel aantal personages fictief is.
Het verhaal begint met een proloog die eindigt wanneer Rosie zegt: 'het is begonnen'. Daarna gaat het naar het Amsterdam van 1942, waar de oorlog woedt in het centrum van deze stad. Alle joden in de stad moeten op hun tellen passen. In de Hollandsche Schouwburg worden Joden samengezet die op transport zullen moeten. Hun kinderen worden aan de overkant opgevangen, in de Creche, geleid door Henriëtte Pimentel. Zij is geen fictief personage, en heeft haar echte naam en functie in het boek behouden. Net als een aantal bewakers aan de Creche. De mensen die in deze Creche werken, doen zeer gevaarlijk werk door kinderen te verstoppen, en waar dat mogelijk is ergens onder te brengen tot de oorlog voorbij is. In drie delen, tot 1945 als de oorlog voorbij is, en in een epiloog wordt het verhaal verder vormgegeven.
Dit boek heeft alleen maar hoofdpersonen, ondersteund door een aantal bijfiguren die we in de kampen tegenkomen. Alle personages worden achterin het boek nog eens opgelijst. De toelichting die Astrid Sy in haar nawoord zet, maakt dit boek nog rijker. Als ik een aantal personages moet noemen, noem ik de kinderverzorgsters Rosie, Judith en Betje.
De studentengroep uit Utrecht bestaat uit Pim, Theun, Wim, Ted, Anne, Japie en Kaat. Deze mensen hebben allemaal een andere achtergrond, maar enkel van Katherina Van Bronkhorst (Kaat) weten we dat ze van rijkere komaf is. Zij werken voor de Creche, en brengen kinderen met gevaar voor eigen leven in veiligheid, of ze proberen dat toch. De veelheid aan personages maken dat het niet zo makkelijk is om van bij het begin helemaal mee te komen met het verhaal, maar omdat het verhaal uitstekend is uitgewerkt, leer je iedereen goed tot zeer goed kennen.
"Noem geen namen" is een levendig geschreven boek, en ondanks alle gruwel bevat het heel veel liefde. Liefde voor het leven, en voor elkaar. De lezer kan zich Amsterdam - Utrecht veel minder - en hoe het er toen uit moet hebben gezien, goed voorstellen, net als hoe de personages zich in deze setting bewegen en hoe ze er leven. Ik wil wel eens in dit "decor" wat locaties opzoeken. Want al de beschreven straten en de Schouwburg bestaan nog. Ook Artis heeft een kleine decoratieve rol in "Noem geen namen".
Het boek speelt zich af in Amsterdam, Utrecht, Vught, Westerbork en Ravensbrück. Deze laatste kampplekken worden bijna niet omschreven, maar wel hoe de vrouwen er terechtkomen, in welke omstandigheden ze ernaartoe reizen en hoe ze er moeten (over)leven. Dat zijn zeer beklijvende stukken die zeer pijnlijk zijn, maar waar de wil om te leven steeds in blijft doorschemeren.
"Noem geen namen" is geen "leuk" boek, maar dit verhaal moest wel verteld worden. Het is een keihard boek, maar in al zijn gruwelijkheid is het een prachtboek. Omwille van de personages, hoe levendig zij allemaal zijn uitgewerkt, en om hoe zij zich inzetten voor het leven van (kleine) kinderen tijdens WOII in Amsterdam.
Ik zou hier als Vlaamse lezer kunnen schrijven dat jongeren uit Vlaanderen die dit boek willen lezen, zich misschien niet zullen herkennen in Amsterdam. Maar dat ga ik dus niet doen. Want misschien worden jongeren net wél naar deze plek getrokken, en worden ze nieuwsgierig naar het decor van dit boek. Bovendien is dat de kracht van boeken: plekken ontdekken die je niet kent.
"Noem geen namen" blies me van mijn sokken, omwille van de rijkdom, de liefde en de gruwelen ervan.
Ik weet niet wie ik dit boek zou aanraden, maar waarschijnlijk zou ik het aanraden aan veellezers die meer willen lezen over onze recente geschiedenis, die straks ook al bijna 80 jaar achter ons ligt, maar tegelijk brandend actueel is, en waarvan we dachten dat het nooit meer zou kunnen gebeuren. Als ik jou, 16+'er, opzoek naar een krachtig boek, tegenkom, zou ik je "Noem geen namen" zeker aanraden. Ook als je een jongen bent. Ook al ligt de focus van dit boek op vrouwen uit WOII.
Noem geen namen / Astrid Sy.- Amsterdam : Luitingh-Sijthoff, 2021.- 450p.- ISBN 978 90 245 9262 3