Cool, fascinerend, ontroerend, eng, realistisch en verrassend boek van Joke Eikenaar. Laat je niet afleiden door de ietwat misleidende cover, die eerder een dystopie belooft, wat mij betreft.
Hasselt, Nederland, 1412. De zusjes Lot en Janne, die jonger is, en altijd al een beetje een kind met problemen is geweest en stottert, zijn onafscheidelijk. Zolang Lot zich kan herinneren, ontfermt zij zich over haar zus. Hun band is dan ook ijzersterk. Janne voelt zich al haar hele leven minder waard dan haar knappe zus, die de jongens haast van zich moet afslaan, terwijl ze Janne amper zien staan. Dat Lot de jongens het hoofd op hol brengt (of zijn het de jongens die hun handen niet kunnen thuishouden?) is ook iets wat hun ouders niet ontgaat. Vooral hun moeder, Stiene, is hier allesbehalve blij mee. Samen met haar man Goos runt ze een bierbrouwerij. Dan kun je maar beter geen al te losbandige dochter hebben: wat zouden de klanten daarvan vinden? Dus vindt Stiene dat haar oudste dochter niet beter af kan zijn dan in een klooster. Een klooster met ijzersterke wetten en verboden. Je mag er niet lachen en amper praten. En je moet er bidden en over je zonden nadenken. Het is precies de plek waar Lot terechtkomt, en waar ze met ijzeren hand in het gareel zal worden gehouden.
Lot en Janne (Loddewij en Johanna) zijn overduidelijk de hoofdpersonages in dit boek. Waar zou de naam Loddewij vandaan komen? Ik vond bij wat opzoekwerk alleen de naam Lidewij terug, die ik toch iets poëtischer vind klinken.
Kloosters spraken altijd tot mijn verbeelding. Het doen en laten van zij die intraden, hun beweegredenen, het kan soms een beetje vreemd overkomen, en vooral in dit boek komen verschillende redenen aan bod. Soms werden kloosterlingen er zelfs binnen de muren geboren (oblaten, werden / worden zij genoemd), om daarna opgeleid te worden en er nooit meer buiten de muren te komen. Samen met Lot vind ik dit toch wel erg beklemmend. Het is knap dat Joke Eikenaar niet alleen maar focust op het bidden en het zich "overgeven aan God". Lot is iemand die zich niet zomaar wil overgeven aan de lijfstraffen, iemand die zich niet zomaar alles laat welgevallen. Dat zij verplicht werd om in te treden, is hier niet vreemd aan.
Het verhaal speelt zich af in Hasselt en een beetje verder weg in kloosters, in Nederland.
De cover spreekt me niet meteen aan, maar ook nu blijkt: beoordeel een boek nooit of toch bijna nooit alleen op een cover. Die beloofde me wat mij betreft de zoveelste dystopie en een Grote Ramp over weet ik veel wat. mee daarom was "Het zoete water" een (wat on)aangename verrassing, die niets aan het toeval overlaat, en haast niets verbloemend, vertelt over hoe zwaar het kloosterleven is, en hoe hard Lot's leven hier is. Ze mag in het jaar dat ze novice is (non in opleiding, zeg maar) haar familie niet zien, en wordt als het ware herleid naar "deel van de groep", waardoor haar eigen identiteit helemaal verloren gaat. Maar dat is buiten Lot gerekend. (Ik laat u graag zelf ontdekken hoe ze dat klaarspeelt, of niet). Lot heeft een beetje van de branie in zich die ook Marguerite van Maele, uit "Jonkvrouw" in zich heeft, maar "Het zoete water" is veel minder schelmachtig, en je merkt dat het nonnenleven toch wel in Lots lijf en leden kruipt.
"Het zoete water" is geen "leuk" boek. Het is des te fascinerend, en soms eng en vindingrijk. Want het is buiten Lot en Janne gerekend dat zij elkaar nooit meer zouden zien. (en een paar andere zusters, van wie we slechts summier iets te weten komen). De focus ligt echt bij Lot en Janne, en om eindjes aan elkaar te knopen ook bij een andere zuster, over wie uitwijden de plot verklapt, dus dat ga ik hier niet doen. Zuster Adolphine zwaait voor Lot de plak met ijzeren hand, maar ook zij heeft kleine kantjes, die mondjesmaat naar voor worden gebracht.
Ik heb ondanks alle hardheid in dit boek heel erg genoten van Lot en Janne, hun band en hun vindingrijkheid. Bij alle hardheid vinden we ook liefde en jaloezie terug in "Het zoete water", en blijft niemand bij de pakken zitten als het niet meezit. Het nawoord van Joke Eikenaar is zeer uitgebreid, en past wel bij het boek, dat deels gebaseerd is op hoe kloosterlingen, toen ze nog met zeer veel waren om in te treden, en daar allemaal hun redenen voor hadden, leefden en het erg zwaar hadden. Wat ook goed naar voor komt in het verhaal.
Voor jongeren vanaf een jaar of 12 die eens iets totaal anders dan hun vaste leesvoorkeuren, wat die ook mogen zijn, willen lezen, of die zich willen laten onderdompelen in een totaal andere wereld die het klooster toch, ook de dag van vandaag, nog altijd is is "Het Zoete Water" zeker een aanrader.
Het Zoete Water / Joke Eikenaar.- Rijswijk : De Vier Windstreken, 2021.- 301p.- ISBN 978 90 5116 848 8