Binnen het werk van Koos Meinderts, die eerder al twee boeken voor een oudere jeugddoelgroep schreef, “Lang zal ze leven” en “De zee zien”, respectievelijk over een oude vrouw die vindt dat haar leven voltooid is, en over Jan, die misschien de zee gezien heeft, valt “Stapelbedbroers” op.
Klein verhaal met rauwer taalgebruik dan gebruikelijk
"Stapelbedbroers" valt binnen het oeuvre van Meinderts enigszins uit de toon, omdat het net heel anders van toon is dan wat we van Meinderts gewend zijn. Zijn verhalen voor jongere kinderen zijn lief, met evenwel scherpe kanten eraan (cf Keizer, wiens moeder overleden is: ze is voor hem een zeemeermin nu) en ook “Lang zal ze leven” en “De zee zien” is zachter van toon dan “Stapelbedbroers”. “Mist” is een boek voor volwassenen. “Stapelbedbroers” heeft een rauwer taalgebruik, is meer direct, en laat meer zien over de personages, waar dat in andere boeken meer tussen de regels viel te lezen.
Beide broers maken duidelijk ontwikkeling door, waardoor ze wat uit elkaar groeien. Henk wil graag naar het gymnasium, terwijl Rocco een grote voetballer wil worden. En dan krijgt Rocco een ongeval, waardoor het hele verhaal kantelt.
Knap terug in de tijd
“Stapelbedbroers” is een klein verhaal dat zich anno 2022 knap weet terug te katapulteren in de tijd: een tijd zonder computers, maar met de maanlanding als grote gebeurtenis. De tijd is uitstekend gevat door Meinderts, met kijken naar oudere buurmeisjes, en fantaseren zoals jongens van de leeftijd van Henk en Rocco dat doen, over hoe ze er zonder kledij zouden kunnen uitzien. (Volgens Rocco is Henk een viespeuk omdat hij zou weten dat zijn zus zonder ondergoed aan slaapt), en met een televisie die je met een antenne bovenop het dak, moet afstemmen om goede ontvangst te hebben. De dingen zijn wat ze zijn, ook het ongeval van Rocco. Dat het boek hiermee begint “Kon je de klok maar terugdraaien, de tijd terugspoelen als een film, dan spoelde ik hem naar vanmiddag, en spoelde het plasje bloed terug in Rocco’s hoofd, dan sloot de wond zich en steeg mijn broer op van het asfalt, en vloog hij met een boogje achterwaarts door de lucht, landde hij op Wendy’s scooter en reed hij achteruit naar huis, waar hij de scooter in de schuur terugzette”, doet niets af aan de kracht van het verhaal.
“Stapelbedbroers” speelt zich af in 1969, in een volksbuurt in Nederland, die dreigt plaats te moeten maken voor de uitbreiding van de stad. Henk en zijn familie, bestaande uit mama, papa, zus Wendy van 16, broer Rocco van 12, Henk die een jaar of 14 is, en nakomertje Paultje van 2, wonen in de Zeeheldenbuurt, waarvan men in de stad zegt dat ze anders zijn dat stadsmensen. Meinderts past zijn taal aan aan over wie hij schrijft, en hij doet dit in “Stapelbedbroers” met verve. Zijn personages komen tot leven door een grote bek, maar hebben allemaal een klein hartje, en ze kunnen niet zonder elkaar. Het aspect 1969 komt zeer goed naar voor, en ook dat is te merken: mensen hebben niet veel geld en veel werk is er ook al niet. Maar er moet wel brood op de plank. Dus ma poetst bij de dokter, terwijl pa probeert om als zelfstandige aan de bak te komen. Wendy raakt zwanger van een vergeten vriendje. Ze durft er thuis niets over te zeggen, en smeedt hierover een verbond met Henk, die ook zijn mond houdt tot de tijd rijp is om het toch aan hun ouders te zeggen. Dit gegeven zorgt eerst voor wrevel, maar ook daar slaat het gezin zich door.
Meinderts hoedt zich voor goedkope effecten. Pa zegt wel dat ie zijn dochter, mocht ze zwanger thuiskomen, het huis zou uitschoppen, als het er echt op aan komt, zal hij een liefhebbende grootouder worden die niet kan wachten op de komst van zijn kleinkind, ook al zal dat opgroeien zonder vader.
Beide broers willen heel andere dingen van het leven
We zien Henk twijfelen om naar het gymnasium te gaan, want dat vind vader ook maar niks. Wat is er mis aan met je handen kunnen werken, is zijn devies. Bovendien zijn mensen op het gymnasium heel anders dan wij, krijgt Henk te horen. Kees, de voetbaltrainer, helpt Henk echter de drempel over, en hij start toch op het Gymnasium: Er zijn nu (bestaande) boeken in het leven van Henk, terwijl Rocco de vrijbuiter en grote voetbalheld wil worden. “Het bittere kruid”, over een Joodse familie in WOII, is een boek dat Henk graag op het dak van hun huis zal zitten lezen. Wanneer Henk tijdens de toneelrepetitie echter twee medespelers hoort roddelen over hem en zijn familie omdat ze uit de Zeeheldenbuurt komen, slaat de twijfel toch weer toe. Waar hoort Henk thuis?
Stapelbedbroers / Koos Meinderts.- Hoorn : Hoogland & Van Klaveren 2021.- 206p.- ISBN 978 90 8967 359 6